Анатолій Балуценка
225 Ў
сусвеце безліч зорак розных,
Не ўсе даюць святло у абшар,
Багата цьмяных і халодных,
Такіх, як зараз зямны шар.
226
Пранеслісь значных змен віхуры,
Не стала маса Прадзямлёй,
Геалагічныя структуры
Не утварыліся на ёй.
227
Змянілісь поўнасцю умовы:
Былога ціску не было,
Набыў абломак выгляд новы,
Пераўтварэннее ўжо пайшло.
228 Паволі
ціск пачаў зніжацца,
У рух матэрыя прыйшла,
І стала значна пашырацца,
Тэмпературу набыла.
229 Так утварыўся
шар гарачы,
Памер яго ўжо сталым стаў,
Ўсярэдзіне быў ціск, няйначай,
Ён шчыльнасць рэчыва ствараў.
230 Як
сфармавалась маса стала,
Сваю арбіту набыла,
Гісторыю Зямлі пачала
Тварыць планета Прадзямля.
231 У
Прадзямлі свае сакрэты,
Дакладны не знайсці адказ,
Які мінулы шлях планеты,
Раскрыюць вынікі як раз.
232
Тэмпература зорак значна,
І ў кожнай розная, свая,
Мільёны градусаў, няйначай,
Такой, мо, стала Прадзямля.
233 Каб
паясніць стварэння крокі,
Я высунуў мадэль сваю,
Пра тое, як ціск звышвысокі
Рабіў уплыў на Прадзямлю.
234 Раней
не меў слушнай асновы,
Ды думка з рыфмаю прыйшла,
Верш – не артыкул навуковы,
Ідэя у радкі лягла.
235 Як ціск
высокі можа многа
Цяпла планеце ўраз вяртаць?
Энергія прыйшла з нічога,
Працэс цікава разглядаць.
236 Калі
абломкам маса стала,
Яна халоднаю была,
І сіл яе было замала,
Каб шар сфарміраваць змагла.
237 Асобнай
масе трэба сталы
Патэнцыяльны стан прыняць,
Каб быў надзейны і трывалы,
Патрэбна толькі шарам стаць.
238 А каб у
шар сфарміравацца,
Павінна маса вадкай быць,
З халоднай, як бы не старацца,
Ніяк геоід не ўтварыць.
239 Хаця
гучыць дагадка казкай,
Адзначыць можна, што раней
Была планета масай вязкай,
А можа нават гарачэй.
240 Таму і
Прадзямлі спачатку
Ўдалось геоід утварыць,
Як іншым, форму мець ў парадку:
Таксама поўным шарам быць.
241 Геоіду
каб утварацца,
Патрэбна, маса каб цякла,
Па шчыльнасці размеркавацца
Яна б без цяжкасці магла.
242 Калі
паверхня стала вадкай,
К жыццю паўстала Прадзямля,
Абломак заставаўся згадкай,
Планета статус набыла.
243 Усё
паўтарацца можа з часам:
Мадэль падобную амаль,
Ўжо высувалі Кант з Лапласам,
Яе адкінулі, на жаль.
244 Яны
лічылі: згустак газу
Першапачаткам быў Зямлі,
Але туманнасцяў ні разу
Гарачых ў свеце не знайшлі.
245 Мадэль
рашуча адкідалі,
Хоць яна лепшаю была,
Калі б яе дапрацавалі,
Прарыў ў навуцы даць магла.
246 Не
прынцыповы погляд гэты:
Ці Сонца дала згустак той,
Ці, мо, стварылася з каметы
Ўсё, што зрабілася Зямлёй.
247 Як
сфармаваўся шар цудоўна,
Ўтварыўся гіраскоп калі,
Яго законы, безумоўна,
Стваралі выгляд Прадзямлі.
248 Мець
раўнавагу ішла спроба,
І сілу недзе трэба браць,
Каб па законах гіраскопа
Ў стан сталы масы пасуваць.
249
Фарміравацца масы сталі,
Слаісты утварыўся шар,
Дзе згодна шчыльнасці занялі
Ўсе рэчывы яго абшар.
250 Ўсе
масы хутка стан змянілі
Па шчыльнасці у Прадзямлі,
І рэчывы, лягчэй што былі,
Бліжэй к паверхні заляглі.
251 Ішлі
такія абалонкі:
Быў над паверхняй лёгкі газ,
Граніту пласт не надта тонкі,
А ўжо пасля базальту пласт.
252 У
гравітацыі прычыны,
Каб масы рухаліся ўсе,
Бо рэчывы заўжды павінны
Размеркавацца па вазе.
253 Граніт,
базальт – так апрыёры
Ішлі раней за слоем слой,
Граніт на сушы, базальт ў моры
Пацвердзіць здатны вывад мой.
254 Калі
ўстраніць біццё ўдалося,
Больш маса ў шары не цячэ,
Інакш ўвесь час яму прыйшлося б
Рабіць прэцэсію яшчэ.