2.8.3. Пераход у стацыянарны стан

 

 

Анатолій Балуценка

http://ab30br.narod.ru

 

 

255  Як згодна шчыльнасці ўся маса

Размеркавалась спакваля,

Шар дасканалым стаў адразу,

Ужо стварылась Прадзямля.

 

256  Шар меў ў той час рэльеф пукаты,

Паверхня стала астываць,

Стваралісь хутка сілікаты,

Пачалі цвёрдасць набываць.

 

257  Працэс цвярдзення быў нямарны,

Бо ахалоджванне ішло,

Каб мець рэжым стацыянарны,

Шар ў космас аддаваў цяпло.

 

258  Ішла на спад тэмпература,

Ды ціск яшчэ вялікім быў,

Ўзнікала новая структура:

Кару з граніту шар набыў.

 

259  Цуд Прадзямлі – Зямлі калыска,

Доказ мінулага жывы,

Як пад высокім надта ціскам

З крышталяў ўзніклі рэчывы.

 

260  Бо рэчыва праз сілу поля

Стаць мінералам не магло,

Крышталяў не стварыць ніколі,

Каб моцы ціску не было.

 

261  Звышціск зрабіў дакладна справу,

Як маса цвёрдасць набыла,

Крышталі выраслі з расплаву,

І не ўтварылась зусім шкла!

 

262  Працэс ішоў пры моцным ціску,

І маса стыла доўгі час,

Падводзіла ў стварэнні рыску,

Шмат мінералаў ўзнікла ўраз.

 

263  Бо з сілікатнага расплаву,

Калі б звышціску не было,

Хай ён стыў хутка ці памалу,

Было б, як вынік, толькі шкло.

 

264  Можна сцвярджаць таму дакладна:

Крышталі – нестабільны стан,

Шкло стан стабільны ўтварыць здатна,

А думка іншая – падман.

 

265  Кара стваралася памалу,

Яе адзін граніт складаў,

Бо пры расслойванні расплаву

Ён на паверхні залягаў.

 

266  Тэмпература з часам згасла,

Расплаў гранітаў стаў карой,

Ды стыла ўнутраная маса,

Кару цягнула за сабой.

 

267  Шар дасягнуў форм ідэальных,

Ды ахалоджванне ішло,

Напружанняў тангенцыяльных

Шмат у кары яно дало.

 

268  Далей планета астывала,

Прыйшла разбурання пара,

Аб’ём ўнутры змяняўся стала,

Дэфармавалася кара.

 

269  Аб’ём ўнутры яшчэ быў вадкі,

Далей каб магме астываць,

Кара збірацца стала ў складкі,

Гарамі нават паўставаць.

 

270  Пачалі складкі утварацца

І літасферу разбураць,

Ды магма стала ўраз зрушацца,

Каб раўнавагу падтрымаць.

 

271  Але граніты у расплаве

Былі лягчэй, ляглі ўгары,

Яны адны на самай справе

У складзе першаснай кары.

 

272  Цвярдзела надта шмат расплаваў,

Моц літасфера набыла,

Ў ёй безліч розных мінералаў,

Ды не магло утварыцца шкла.

 

273  Бо ціск высокі быў, звыш меры,

Як ахалоджванне ішло,

І сілікаты літасферы

Былі не ў стане ўтварыць шкло.

 

274  Калі пры ціску ў атмасферу

Кару зямную расплаўляць,

Павольна астудзіць, не ў меру,

Мінулы стан не атрымаць.

 

275  Хоць з сілікатаў ўся планета,

Шкла на ўтварылась ў даўні час,

Калі б не уласцівасць гэта,

Жыццё не стала б існым ўраз.

 

276  Ды сілы атамы сціскалі,

І гэта вынікі дало,

Што утварыліся крышталі,

Зусім адсутнічала шкло.

 

277  Умовы гожыя складалісь,

Ўвесь час параметры былі,

Каб мінералы утваралісь

Упершыню на Прадзямлі.

 

278  Таму што шар, яшчэ гарачы,

Паспеў кару зафіксаваць,

Яна моц мела, і няйначай,

Памеры не дала змяншаць.

 

279  Шар астываў, прыйшло імгненне,

Што не трымала больш кара,

І пачалося разбурэнне,

На магму каб лягла яна.

 

280  Ўсе пачатковыя пароды

У літасферы Прадзямлі

Ад сілы сціску мелі шкоду:

Ужо парушаны былі.

 

281  Разбурана кары аснова,

Як вынік, складкі праляглі,

Ды сіл было недастаткова,

Падняць каб горы Прадзямлі.

 

282  Бо гіраскоп аўтаматычны

Ўяўляла Прадзямля сабой,

Каб устраніць рэжым крытычны,

Перасувалась маса ў ёй.

 

283  Як ў магмы шчыльнасці хапала,

Каб шару раўнавагу даць,

Яна кару не разбурала,

Іначай магму не стрымаць.

 

284  А магме як не удавалась

Маменты сіл скампенсаваць,

Кара імгненна прарывалась,

Быў шлях, каб магме выцякаць.

 

285  І набывалі узвышэнні

Такую толькі вышыню,

Скампенсаваць каб праз імгненні

Незбалансованасць сваю.

 

286  Рэльеф планета утварала,

Гор падняліся ланцугі,

А калі магма выцякала,

Састаў паверхні быў другі.

 

287  Не ўсталяваліся умовы,

Каб стан стабільны атрымаць,

Рэльеф стварыўся выпадковы,

Каб дысбаланс не дапускаць.

 

288  Таму напружанні ўтваралісь,

І разбуралася кара,

Зрушэнні навакол з’яўлялісь,

Ўзнікаў правал або гара.

 

289  У мас было перамяшчэнне,

Прайшло шмат дзеянняў і спроб,

Працэс праходзіў у імгненне,

Шар працаваў, як гіраскоп.

 

290  Бо вызначалась ўраз умова,

Дзе трэба ўзяць, дзе трэба даць,

Каб абсалютна выпадкова

Рэльеф планеты фармаваць.

 

291  І старажытнія пароды –

Ўся літасфера Прадзямлі,

Стварыліся без перашкоды,

Рэльеф патрэбны набылі.

 

292  І так рэльеф ўтварыўся гэты,

Каб стан балансу не згубіць,

Каб не было біцця ў планеты,

Каб ў сталай раўнавазе быць.

 

293  Былі бясконцымі эксцэсы,

Але ў спакой праз час прыйшлі,

Ды эндагенныя працэсы

Не скочылісь на Прадзямлі.

 

294  Былі ўжо на планеце горы,

Усталявалася кара,

Ды воднай не было прасторы,

Бо не прыйшла яшчэ пара.

 

295  Вада! Краса жыцця і чары,

Кандэнсавацца рана ёй,

Таму пакуль у стане пары

Яшчэ лунала над карой.

 

296  Цяпло страчалася імкліва,

Працэс цягнуўся, мо, гады,

Каб пачалось, нарэшце, дзіва:

Кандэнсаванне ўсёй вады.

 

297  Дакладна дыяграма стану

Адказ сапраўдны ўраз дала:

Тэмпература, без падману,

Больш, чым сто градусаў была.

 

298  Хоць заставаўся ціск высокі,

Ды ахалоджванне ішло,

І Прадзямля рабіла крокі,

Каб маналіта не было.

 

299  Пайшоў дождж ў выглядзе патока

І дол вадой стаў напаўняць,

І затаплялась ўсё навокал,

Паверхня стала ўраз трашчаць.

 

300  Кандэнсавалась пара скора,

Дажджы няспынныя ішлі,

Раскінулась вады прастора,

Ды не было зусім зямлі.

 

301  Вада з’явілась, і адразу

Стаў акіян над Прадзямлёй,

Паветра утварылась з газу,

Яно было заўжды над ёй.

 

302  У Прадзямлі ўтварылісь нетры

Пры ціску ў сотні атмасфер,

Цяпер быў акіян, паветра,

Яна складалася з трох сфер.

 

303  Пры утварэнні гідрасфры

Ішло перамяшчэнне мас,

Шар сам у момант прымаў меры:

Кампенсаваў дысбаланс ўраз.

 

304  І магма паднімацца стала,

Дзе масу трэба дабаўляць,

І апускацца там пачала,

Дзе лішку трэба аднімаць.

 

305  За разам раз кара ламалась,

Разломы сталымі былі,

І там, дзе маса паднімалась,

Высока горы не раслі.

 

306  Біцця каб не парушыць нормы,

Хапала і малой гары,

І старажытнія платформы

Да нашай збераглісь пары.

 

307  Усім цялам нябесным трэба

Заўсёды ў раўнавазе быць,

Інакш нясталым будзе неба,

Дакладна зоркам не хадзіць.

 

308  Гарачым зоркам прыняць меры

Няма ніякіх перашкод,

Але, калі ёсць літасферы,

Чакае вельмі шмат нягод.

 

309  Ўзламаць кару трывала спроба,

Такой была і Прадзямля,

Заўжды законы гіраскопа

Біццё зніжалі да нуля.

 

310  Планета новая паўстала

Ў сістэме Сонца – Прадзямля,

Кару праз час сфарміравала

І гідрасферу набыла.

 

311  Супутнікам у Сонца стала,

Цяпло пачала набываць,

Цеплаабмен уладкавала,

Каб назаўсёды сталым стаць.

 

312  І пачалі ўчыняцца змены

Ў кары пад дзеяннем вады,

Шэраг працэсаў экзагенных

Ўжо для жыцця ствараў грунты.

 

313  Ўсю Прадзямлю накрылі воды,

Яе кара – марское дно,

І асадковыя пароды

Нам сведчаць, дзе было яно.

 

314  Абломак завітаў з сусвету,

Прайшоў перыяд развіцця,

Каб новую стварыць планету

І даць умовы для жыцця.

 

Змест     Далей

 

 

 

Hosted by uCoz